„Dowieść” FST do regionu……
Wielkimi krokami zbliża się czas zakończenia IX kadencji PE i podsumowań. A bezpośrednią inspiracją są dobre wieści z regionu: w grudniu wybrano projekty do dofinansowania z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST). Celem działań jest ponowne wykorzystanie terenów poprzemysłowych.
Po 5 latach projektowania, konsultacji i lobbowania w Brukseli, FST - autorski projekt byłego premiera nabiera kształtu w postaci projektów m.in. Katowickiego Hubu Gamingowo-Technologicznego na terenach byłej kopalni Wieczorek, terenów inwestycyjnych w Gliwickim Parku Techniki, Technologii i Edukacji Lotniczej czy samowystarczalnego centrum transformacji energetycznej po byłej kopalni Rozbark w Bytomiu.
Teraz kiedy pieniądze z FST zaczynają krążyć w krwiobiegu regionalnej gospodarki, nasuwają się pewne refleksje. Pokusimy się o trochę wspomnień, ale spojrzymy też w przyszłość.
Na początku był pomysł
Pomysł na stworzenie dedykowanego funduszu dla regionów górniczych zrodził się z przekonania, że mieszkańcy miejsc takich jak Śląsk, zasługują na dodatkowe wsparcie finansowe w dobie przechodzenia na bez emisyjną gospodarkę w UE. W 2018 r. europoseł zaprosił komisarzy, aby na własne oczy zobaczyli ogrom potrzeb mieszkańców regionu, który przez dziesiątki lat budował cały swój dobrobyt na węglu, a teraz miał od niego odejść.
- To właśnie idea autorskiego funduszu Jerzego Buzka dedykowanemu transformacji regionów górniczych przyświecała Komisji Europejskiej w tworzeniu Funduszu/Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji, który ma zminimalizować wpływ polityki neutralności klimatycznej na społeczeństwo i regiony - wspominała na swoich mediach społecznościowych pani Komisarz ds. Polityki Regionalnej, Elisa Ferriera.
Komisja podchwytuje pomysł i rusza machina w Brukseli
W grudniu 2019 KE przedstawiła propozycję utworzenie mechanizmu sprawiedliwej transformacji, który obejmowałby Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. W lutym 202O r. Jerzy Buzek zostaje wybrany do kierowania pracami nad kształtem FST w roli sprawozdawcy. Po negocjacjach fundusz zostaje przyjęty przez PE w maju 2021. Żeby otrzymać pieniądze, regiony górnicze muszą opracować terytorialne plany sprawiedliwej transformacji. W grudniu 2022 r. Komisarz Franc Timmermans przyjeżdża na Śląsk, aby poinformować, że KE zatwierdziła pięć planów. Polskie regiony górnicze dostaną 3,85 mld euro. Na Śląsk trafi 2,2 mld euro.
Śląsk węglem stał, ale….
Zmiany nigdy nie są łatwe. Górnictwo jest częścią tożsamości Śląska i Zagłębia. Jest częścią historii rodzinnych w całym regionie. I źródłem uzasadnionej dumy. Przez dekady budowało dobrobyt nie tylko Śląska, ale całego kraju. Ale region poniósł też ogromne koszty: wydobycie pochłonęło dziesiątki żyć górników, wyeksploatowało środowisko naturalne i doprowadziło do zmagań z zapadliskami, smogiem i związanymi z nim chorobami. Nadszedł więc już najwyższy czas, aby przestawiać tory gospodarcze regionu na bardziej zielony szlak.
Uhonorować brać górniczą i „wymyślić” Śląsk na nowo
Niezwykle istotne jest, aby z jednej strony uhonorować i „ocalić od zapomnienia” pamięć o pokoleniach górników i hutników, ale z drugiej strony otworzyć się na nowe: czyste technologie, zeroemisyjną energetykę czy tworzenie wartościowych miejsc pracy w nowych branżach technologicznych w regionie. Projekty wybrane do finansowania z FST odzwierciedlają tę dążenia. Znajdziemy wśród nich zarówno przestrzeń biurową dla firm z branży gamingowej i esport w Katowicach jak i plac zabaw nawiązujący do tradycji hutnictwa w Rudzie Śląskiej.
Współtworzyć przyszłość regionu wraz z jej mieszkańcami
Angażowanie do dialogu przedstawicieli wielu środowisk lokalnych jest warunkiem sukcesu nadchodzącej zmiany. To mieszkańcy wraz z samorządem, ośrodkami akademickimi, związkami zawodowymi, przedstawicielami biznesu, organizacjami pozarządowymi mają współtworzyć przyszłości regionu i wypracowywać nowy model gospodarczy. Zaangażowanie jak największej liczby uczestników zwiększa szansę na zakorzenienie nadchodzącej transformacji.
„Wszyscy obywatele Unii – w tym z regionów takich, jak województwo śląskie – muszą mieć głębokie poczucie, że tę transformację energetyczną robimy „z nimi” i „dla nich”, a nie – „wbrew nim. Sukces odniesiemy wszyscy razem – albo nie odniesiemy go wcale” – podkreślał wielokrotnie europoseł.
Jedna jaskółka wiosny nie czyni, czyli co dalej z FST…
Naiwnością byłoby sądzić, że finansowanie zagwarantowane z FST na lata 2021- 2027 będzie wystarczające, aby znacząco przeobrazić Śląsk.
Cała transformacja potrwa co najmniej 30 lat. Osobna linia budżetowa, finansująca ten Fundusz, potrzebna będzie więc także w kolejnych 3-4 wieloletnich budżetach Unii. I o to już dziś apeluję - podkreślał Jerzy Buzek, kiedy przyjmowano FST w maju 2021.
Dobre projekty będą skłaniały decydujących do kontynuacji Funduszu. Musimy uzbroić się w dobre argumenty, aby apelować i lobbować za jego kontynuacją. Trzymajmy kciuki za sprawną realizację projektów.
Więcej na ten temat:
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji - przyjęty!
Jerzy Buzek sprawozdawcą w sprawie Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.
Wizyta wiceprzewodniczącego KE Fransa Timmermansa na Śląsku.
